بشنو از نی . . .

نبوّت

روش اثبات نبوّت در نزد متکلمان و حکمای الهی و عرفا با هم تفاوت دارد. اهل کلام طبق قاعده وجوب لطف، فرستادن پیامبران را بر خدا واجب و لازم دانند اما حكما عمدتا در اثبات نبوت، بر مدنیُّ الطبع بودن انسان تکیه کرده اند. آنان می گویند از آن رو که آدمی بر سرشت اجتماعی آفریده شده ناگزیر به تعامل است و تعامل، نیازمند تعادل است و تعادل جامعه نیازمند قانون است و قانون متعادل نیازمند واضع الهی است. و شخص پیامبر باید از نوع انسان باشد تا بتواند اسوه و سرمشق همنوعان خود باشد، زیرا عقول مردم بالاستقلال نمی تواند سعادت دو جهان را برای
آدمیان تضمین کند.
اما عرفا در اثبات نبوّت و بیان لزوم آن می گویند که هرگاه دو چیز که در میان آنها از حیث بلندی و پستی، غایت بعد باشد ناچار واسطه و رابطه ای میان آن دو لازم می آید تا موجود سافل را به موجود عالی پیوند دهد. از این رو پیامبران که اشرف انسان ها هستند واسطه فیوضات ربانی شده اند. مولانا در مثنوی هر سه برهان کلامی و حکمی و عرفانی را در اثبات نبوت آورده است.

اثبات نبوّت بر مبنای قاعده لطف

اهل كلام می گویند همان طور که عدالت بر خدا لازم است لطف نیز بر او واجب و لازم آمده است. از این رو لطف اقتضا می کند که جامعه بشری بدون قانون الهی رها نشود. پس ارسال رسولان امری لازم است.

آن خدایی که فرستاد انبیا
نه به حاجت، بل به فضل و کبریا

(دفتر دوم 906)

کریم زمانی/میناگر عشق/ص 88