بی آرزو

بغــــاری تیـــــره، درویشی دمی خفت

دران خفتن، بــــــاو گنجــی چنین گفت

کـه من گنجم، چـــو خاکم پست مشمار

مـــــرا زین خـــاکــــــدان تیــره بردار

بس است این انــــــزوا و خاکســــاری

کشیـدن رنج و کــــــردن بـــــــردباری

شکستن خاطـــــــری در سینه‌ای تنـگ

نهادن گـــــوهـــــــر و برداشتن سنگ

ابله و اعیار

ابلهی میرفت و افسار خری را گرفته و می برد. دو مرد از عیاران او را بدیدند. یکی از ایشان گفت: من خر را از این بگیرم. آن یکی گفت: چگونه میگیری؟ گفت: با من بیا تا گرفتن به تو باز نمایم.
پس از آن عیار به سوی خر باز آمد و افسار را از سر خر بگشود و خر برفقیش سپرده افسار بر سر خود بنهاد و از پی آن ابله همیرفت تا این که رفیق آن مرد اعیار،خر از میان برد. آنگاه مرد اعیار بایستاد و قدم برنداشت. مرد ابله به سوی او نگاه کرد دید که افسار در گردن مردیست. باو گفت: تو چه چیز هستی؟ گفت: من خر تو هستم و حدیث من عجیب است و آن این است که مرا مادر پیر نیکو کاری بود. روزی من چوب بگرفتم و او را بزدم. او به من نفرین کرد. در حال به صورت خر درآمدم و بدست تو افتادم. من اینمدت را نزد تو بودم. امروز مادرم از من باز گردید و مهرش به من بجنبید و مرا دعا کرد. به صورت اصلی خود در آمدم.
پس آن مرد ابله گفت: ترا به خدا سوگند میدهم که من آنچه با تو کرده ام حلال کن. آنگاه افسار از سر او برداشت و به خانه خود بازگشت و از این حادثه غمین و اندوهناک بود و دیرگاهی بیکار در خانه نشست.
روزی زن باو گفت به خانه اندر بیکار نشستن تا بکی بر خیز و به بازار شو و دراز گوشی خریده به کار مشغول باش. آن مرد برخاسته به بازار چارپا فروشان رفت. خر خود را دید که در آنجا میفروشند. چون او را بشناخت پیش رفته دهان به گوش او نهاد و باو گفت: ای میشوم، پندارم که باز غلط کرده مادر خود را آزرده ای و او ترا باز نفرین کرده. به خدا سوگند که من تو را دیگر نخواهم خرید.

برگرفته از هزار و یکشب

انگشتر بی نگین 

توانگری واعظ خوش طبع را انگشتری زرین داد که نگین نداشت و التماس نمود که مرا در سر منبر دعا کن، واعظ او را برین وجه دعا کرد که بار خدایا او را در بهشت

قصری بده که سقف نداشته باشد، بعد از آنکه از منبر فرود آمد توانگر پیش رفت و مصافحه نمود، سپس گفت ایمخدوم این چه نوع دعای بود که در حق من کردی؟

گفت: اگر انگشتر نگین میداشت قصر تو نیز سقف میداشت.

صنوبر عاجزی


ای شـــه با سخـــای من دل شــــده مبتلای تو

طوطــی طبع من کنـــد شـام و سحر نوای تو

عمر عـــزیز را دهــــم در هـــوس لقــای تو

محرم ســـرلامکــان جـــان و دلـــم فــدای تو

مرغ دلم به اوج عـــرش پر زند از هوای تو

وصف تو چون بیــان کند سوختهء وصال تو

 

انوشیروان

از جمله حکایتها اینست که روزی ملک انوشیروان از برای نخجیر سوار شد و در پی آهو از لشکر جدا ماند. در آن هنگام که او از پی نخجیر همیرفت دهکده ای پدیدار شد و او را تشنگی غالب بود. روی بدان دهکده کرده بدر خانه ای بایستاد و از خانگیان آب بخواست. در حال دخترکی بدر آمد. چون او را بدید بخانه بازگشت و از برای ملک یک نیشکر بفشرد و او را بیامیخت با آب و بقدحی گذاشته چیزی معطر شبیه خاک به میان قدح بریخت پس از آن قدح را به ملک بداد.

ملک بقدح نظاره کرد درو چیزی دید که شبیه خاکست. پس ملک از آن آب کم کم بخورد تا آب قدح تمام شد. پس از آن با دخترک گفت: خوب گوارا بود، اگر این خاک نمیداشت از این که او را نا صاف کرده بود. دخترک گفت: ای مهمان عزیز، من به عمد او را ناصاف کردم. ملک گفت از بهر چه این کار کردی؟

دخترک گفت : من دیدم که تشنگی بر تو چهره گشته اگر این شبیه به خاک درو نبودی تو او را بیکدفعه مینوشیدی و تو را ضرر میرساند. ملک انوشیروان از سخن آن دخترک و بسیاری عقل او خیره ماند و گفت: این شکر از چند نی فشردی؟ دخترک گفت: این همه از یک نی فشردم. انوشیروان را عجیب آمد و صورت خراج آن دهکده بخواست. خراج آن دهکده را اندکی یافت. در دل بگرفت که چون به ملک باز گردد بخراج آن دهکده بیفزاید و با خود گفت در دهکده ای که از یک نی چندان آب فشرده شود چگونه خراج آن باین قلت خواهد بود؟

پس از آن ملک به نخجیر گاه رفت و هنگام شام بازگشت بدر همان خانه بگذشت و آب خواست. همان دخترک بدر آمد. ملکرا بشناخت و به خانه بازگشت که از بهر او آب بیاورد. آمدنش دیر کشید. انوشیروان شتاب کرد. چون دختر بیامد باو گفت: از بهر چه دیر کردی؟

دخترک گفت: که از نی بقدر حاجت شکر بر نیامد ناچار سه چهار نی فشردم باز بقدر شیرهء که از یک نی برآمده بود از آنها نیامد. انوشیروان گفت: این واقعه را سبب چیست؟ دخترک گفت: نیت سلطان دگرگون گشته. گفت: این را از کجا دانستی؟

گفت از پیشنیان شنیده ام که چون نیت سلطان دگرگون شود برکت از آن قوم برود. پس انوشیروان بخندید و آنچه را که در دل گرفته بود از دل بدر آورد.

برگرفته از هزار و یکشب

راز آفرینش

قرار بود از اول کـــــه یاورت باشـــــــــم

به گاه یکــــه شدن هــــــات در برت باشم

قـــــرار بــــود ز پهلوی تـــــو بریده شوم

که تا چـــــو آیینــه در بــــرابـــــرت باشم

قـــــرار بود صدای ترا شــــوم پـــژواک

چو دل بـــــرای تو دادند دلبــــرت بــاشم

قـــــرار بــود که همتا ی همدگـــــر باشیم

قـــــــرار بـــود از اول ، برابـــــرت باشم

بقیه ماجرا در ادامه مطلب  . . .

خانم پروین

خانم پروین که هـویت اصل آن بی بی خدیجه میباشـد، از ازدواج اولِ سـرداد محمد رحیم ضیایی با محترمه بی بی کو، بتاریخ اول قوس1303 هـجری شـمسی برابر 21 نوامبر 1924 میلادی در شـهر کابل بدنیا آمد.

خدیجهء کوچک از سـن طفلی با شـنیدن آهـنگهای دلپذیر پدر هـنرمندش به موسـیقی و آوازخوانی علاقه مند شـد. پدرش که خود شـاعر توانا و در عالم موسـیقی هم ید طولا داشـت، میتواند بهـترین مشـوق او در راه آواز خوانی محسـوب گردد. خدیجه خواندن و نوشـتن و دروس ابتدایی را بصورت شـخصی نخسـت از پدر دانشـمند و سـپس از اسـتادان آن عصر فـراگرفـت و بعـداً شـامل مکتب نرسـنگ کابل ( قابله گی ) شـد و پس از فـراغـت از این مکتب در شـفاخانهء ملکی کابل شـامل خدمت گردید. مدت دوازده سـال در آن شـفاخانه که بعـد ها بنام ( د میرمنو روغـتون) یا شـفاخانهء مسـتورات یاد میشـد به وظایفش با کمال پابندی، لیاقـت و صداقـت ادامه داد. وقتی ( د میرمنو تولنه) یا موسـسه نسـوان کابل پا به عرصهء وجود گذاشـت، نامبرده در دپارتمنت امور صحی آن موسـسه اسـتخدام گردید که مدتی با کمال عـشـق و علاقه به این کار مصروف بود.
در سـال 1330 هـ. ش ( 1951 میلادی) پروین که چادری بر سـر داشـت برای نخسـتین بار وارد اسـتدیوی موسـیقی رادیو کابل شـد و آهـنگ ( گلفـروش) را که شـعـر آن از طبع رسـای شـاعـر آزادهء افغان شـاد روان محمد ابراهـیم خلیل سـروده شـده بود واسـتاد غلام حسـین مرحوم آنرا کمپوز کرده بود روی نوار ثبت کرد که شـام هـمان روز از امواج آن رادیو پخش گردید.

اولین پخش این آهـنگ از رادیو، نام پروین بر سـر زبان ها افـتاد و شـهرت وی از مرز های کابل به ولایات افغانسـتان رفـت و از آنجا به خانم پروین در سـال 1337 هـ. ش. ( 1958 میلادی) برای نخسـتین باز حاضر شـد با ریاسـت پوهـنی ننداری ( تیآتر معارف) قـرار داد هـنری در بخش کنسـرت های آن ریاسـت عـقـد نماید و در سـال 1338 هـ. ش. با رادیو کابل قـرارداد هـنری بسـت و بصورت منظم آهـنگ های در رادیو خواند که کمپـوز آنهـا تـوسـط اســتـاد غـلام حـسـین، اســتـاد نـبی گل، حفـیظ الله خیال و انور شـاهـین صورت میگرفـت.

پروین حدود 320 آهـنگ در آرشـیف موسیقی رادیو و در حدود 20 آهـنگ در آرشـیف موسـیقی تلویزیون افغانسـتان دارد. خانم پـروین یکـبار ازدواج کرده ولی این وصلت او بیش از یکی دو سـال دوام نکـرده اسـت چه شـوهـر او محـمـد یعـقـوب مـاسـتر سـکوت « Masterscout » بنابـر عـوامل سـیاسی کشـور را ترک و در پاکسـتان پناهـنده شـده و با نام مسـتعـار ( مهر خان گران) به حیث نطاق رادیو پاکسـتان سـالهای متمادی بر ضد افغانسـتان و رژیم های آن فعـالیت میکـرده اسـت. پروین بعـد از شـکسـت این ازدواج دیگـر شـوهـر نکـرده و تا واپسـین روز های عمر خود مجرد زیسـته اسـت. از ازدواج با محمد یعقـوب ماسـتـر سـکوت فـرزنـدی نـدارد ولی فـرزندان « ریزه گل» یک خدمتگار خود را که فـوت نموده بود تا دم مرگ مثل اولاد های اصلی خود نگه داشـته و هـمه عـمر خود را به اباته و اعاشـه و تربیهء آنها وقـف کرده اسـت. این هـنرمنـد پـراسـتغـنا، با هـمت و زنـده دل اوقات فـراغـت را اگـر از پرسـتاری اعضای خانواده ایکه بـرای خـود سـاخـتــه بـود فـارع میگـردیـد، بـه مـشــق و تمـریـن آهـنگهـایـش می پـرداخـت. و هــمیـن تلاش هـای مـداوم، تمرین های پیگـیر و مخصوصاً عـشـق و علاقـه اش به مـردم، وطن و هـنرش بـود که باعـث شـده اسـت بعـد از گذشـت شـصت سـال هـنوز هم آهـنگهایش از طراوت و زیبایی خاصی برخوردار باشـد. پــرویـن در ســال 1350 هـ. ش. (1971 م. ) نشـان مطلای هـنـر را از طرف پادشـاه افغانسـتان دریافـت کـرده و بعـداً هـم به گرفـتن لقـب گرامـنـد شـایـسـتهء افغـانـسـتان مفـتخـر گردیــده اسـت.
خانم پـروین به روز 4 شـنبه 18 قـوس 1383 ش برابر با 9 دسـمبر 2004 میلادی، با وطن و وطـنـدارانـش وداع کرد و جهان ما را برای ابـد ترک گفـت و بدیار باقی شتافت .

مست و هوشیار

محتسب، مستی بــــه ره دید و گـــــریبــــــانش گرفت

مست گفت ای دوست، این پیراهن است، افسار نیست

گفت: مستی، زان سبب افتـــــان و خیـــــزان میروی

گفت: جــــرم راه رفتن نیست، ره همــــــــوار نیست

گفت: میبـــــاید تو را تــــــا خــــــانهٔ قــــــــاضی برم

گفت: رو صبح آی، قـــــاضی نیمــــه‌شب بیدار نیست

گفت: نـــــزدیک است والـــــی را سرای، آنجا شویم

گفت: والـــــی از کجـــا در خــــانهٔ خمــــــار نیست

گفت: تا داروغـــــه را گـــــوئیــم، در مسجد بخواب

گفت: مسجــد خـــــوابگـــــاه مـــــردم بدکــار نیست

گفت: دینـــــاری بده پنهــــان و خــــــود را وارهــان

گفت: کــــــار شرع، کـــــار درهم و دینـــــار نیست

گفت: از بهـــــر غـــــرامت، جـــــامه‌ات بیرون کنم

گفت: پـــوسیدست، جـــــز نقشی ز پود و تار نیست

گفت: آگـــــه نیستی کـــز ســـــر در افتـــــادت کلاه

گفت: در سر عقـــــل باید، بی کلاهی عـــــار نیست

گفت: می بسیار خـــــوردی، زان چنین بیخود شدی

گفت: ای بیهــــوده‌گــــــو، حرف کم و بسیار نیست

گفت: باید حـــــد زند هشیـــــار مـــــــردم، مست را

گفت: هشیاری بیار، اینجـــــا کسی هشیــــــار نیست



پروین اعتصامی

ابن حسام

شاعر

جمال الدین معروف به ابن حسام از شعرای خوش نام و مشهور شهر باستانی هرات است.

تاریخ تولــــد او معلوم نیست امــــا در سال 875 هجری قمری در هــــرات وفات یافته و در همــــان جا مدفون گـــــردید. ابن حسام از دربـــار نیشینان ملــک شمس الدین کــــرت و دودمـــــان اوست و در عهـــــد خــــــــویش معروف در شعـــــر و سخن بوده بویژه در غزل و باز هـــم در صنعت مستزاد دست قــوی داشت و از بسکه غـــــزل و مستزاد او شور انــگیز بود اکثر آواز خــــوانان در ساز اشعار او را مــــــی خواندند و این است یــک مستزاد معــروف او :

آن کیست کـــــه تقریر حـــال گدا را در حضرت شاهی

کز غلغل بلبل چه خبر پیک صبا را جـــــز نـاله و آهی

عجب شیـــرین لب لیلی عــذاری کــرده ام پیدا

در این ایام خوشحـــالم کـــه یاری کـرده ام پیدا

بیاد لعـــل شیرین میکنـــم چون کـوهکن جانی

چو فــرهاد از برای خـویش کاری کرده ام پیدا

ز پا افتــادم از اندوه هجـــران چون کنم یارب؟

کـــه این اندوه از دست نگــــاری کـرده ام پیدا

چومجنون می نهم رو بر کف پای سگ کویش

که من دیوانه نیکـــو غمگساری کـــرده ام پیدا

بیکــدم صرف راه آن بیت بیگــانه وش کردم

(حیاتی) آنچــه من در روزگــــار کرده ام پیدا


حیاتی هروی

عشقری 

غلام نبی عشقری در ســال 1271 خـــورشیدی، در شهر کـابل چشم بجهان گشود، پدرش شیر محمد معروف به { داده شیر } تاجیر پیشه بود. وی هنوز نخسنين سالهای کودکی را سپری نکرد که پدرش را از دست داد و بعد از مدت کمی برادرش دار فانی را وداع کرد و بعد از مدت اندک چنگالش از دامن مادر هم رها شد و به ياری دوستان نزديک در جاده زندگی قدم می نهاد. 
باری غلام نبی که با عياران پرداخته و با آزاد منشی آميخته بود ، عاشق و دلباخته تصوف ميگردد و همه نقد زندگيش را بر سراين نسيه می نهد و بر همه داشته هايش پشت پا می زند. مدتی را در سرگردانی می گذراند و شب ها را در نور کمرنگ و بی رمق چراغ های تيلی به صبح می آورد و برای آموختن خط ، نوشتن و خواندن پنج سال تمام جهد می کند و در سال 1293 خورشيدی غلام نبی نخستين شعرش را بــــه تخلص عشقری سرود و اين شعر که سخت روان و موزون بود ، ارادهء او را در اين راه خطير استوار تر ســــاخت و بسياری از اشعـــــارش در جــرايد و روزنامه های آنزمـــان به چــاپ رسيد و 70 سال تمام به شاعری پرداخت. 
عشقری شاعر رسمی و درس آموخته نبود اما بنا به استعداد فطری و "طبع خداد" که داشت اشعاری روان و زيبای سروده است. محبوبيت او در دوره معاصر از آنجا محسوس است که اسـتادان موسـيقی در زمان حياتـش، اشـعار او را با نوای موسـيقی سروده‌اند. 
سبک شعر عشقری در دو گونه بود. دسته ‌ای از اشعار او در سبک ادبی استوار هستند و دسته‌ای دیگر با بهره‌گیری از واژگان زبان عامیانه سروده شده ‌است. بخشی از سروده‌های او در کلیاتش در سبک واسوخت است. 
وي در زنده گي چنان عاشـقانه زيسـت كه ناله درد عشـقـش قرنها از حنجره خوش آواز آن طنين انداز خواهد ماند. و زنده گي جاودانه را از نالـش درد جدايي يافته اسـت. هر كس دردش بیشـتر ناليدنش رسـاتر. خودش به دوسـتانش بيتي از مسـعود سـعد را در خور وضع خويش ديده و مي خوانده اسـت: 

گردون مرا به رنج و الم کشـته بود اگر 

پـيـوند جــــان من نشــدي نظم جانفزای 

در سال 1335 شغل صحافی را برگزيد و با کتاب سروکار پيدا نمود وبعداً بزم های شاعرانه برپا می نمودند که هر روز دوستداران تازه ای برجمع علاقمندان خويش می افزود و بــالاخره در 9 سرطان 1358 خورشيدی صوفی غلام نبی عشقری به عمر هشتاد و هفت سالـــگی دار فانی را وداع کــــرد و در شهدای صالحين بخــاک سپرده شد. 
از وی اشعار زیادی در دست است که « از خاک تا افلاک عشق » در سال ۱۳۶۴در پشاور و کلیات وی در سال ۱۳۷۷ در ایران به نشر رسیده است.

نمونه شعر عشقری 

بت فرنگ

ای بت فرنگ آیین رحم بر دل ما کن

میتپم به خاک و خون حال من تماشاکن

یا رضای خود میخواه یا بگفته یی ماکن

شوخ آرمنی زاده یکدمی مدارا کن

یا بیا مسلمان شو یا مرا نصارا کن

از رخ چو خورشیدت نوک برقه بالا کن

بر سر اسیرانت صبح حشر برپا کن

شانه زن به زلف خود پیچ کاکلت واکن

شوخ آرمنی زاده یکدمی مدارا کن

یا بیا مسلمان شو یا مرا نصارا کن

سرمه یی مروت  را زیب چشم شهلا کن

خاکسار عشقت را جان من تسلا کن

پیچ و تاب زلفت را اندک اندکی وا کن

شوخ آرمنی زاده یکدمی مدارا کن

یا بیا مسلمان شو یا مرا نصارا کن

یا قدم سفلی نه یا وطن به علیا کن

یا میان ظلمت باش یا بنور ماوا کن

هرچه خواهشت باشد ای مه یی دل آراکن 

شوخ آرمنی زاده یکدمی مدارا کن

یا بیا مسلمان شو یا مرا نصارا کن

عشقری اسیرت شد جانبش تماشا کن

عقده یی دل اورا با کرشمه یی وا کن

حاجتش برار آخر آرزویش اجرا کن

شوخ آرمنی زاده یکدمی مدارا کن

یا بیا مسلمان شو یا مرا نصارا کن

براتعلی فدایی 
استاد فدایی شاعری است که خود را از هیچ قوم و نژادی نخوانده و شعرش متعلق به مردم افغانستان بوده است. فدایی شاعری صلح دوست و منادی حقیقی کرامت ها و ارزشهای والای انسانی است و از تباهی و نیستی، جنگ و برادر کشی و نفــــاق و مردم آزاری نفرت بی امـــان خود را در لابلای ابیاتی نغز ابراز داشته است. 

فدایی از پنج سالگی در مسجد زادگاهش نوشتن و خواندن را فرا گرفت از ده سالگی به مطالعه کتب روی آورد و در دوازده سالگی، دیوان شعرای کهن را میخواند از سال 1334 خورشیدی شعر های فدایی در روز نامه اتفاق اسلام و مجله ادبی هرات به چاپ میرسید. 

در سال 1349 شمسی مدیر فواید عامه ولایت بادغیس شد؛ در سال 1352 خورشیدی باز نشسته شد، در این سال محفلی به نام انجمن دوستداران سخن دایر کرد که حدود چهل عضو داشت. در اسد سال1385 شمسی با خانواده اش به ایران کـــوچید، در سال 1365 هجری شمسی با تنی چند از اعضای سابق انجمن باری دیگر آن را احیائ کرد. 

مجموعه شعر (( حریم راز )) فـدایی در سه بخش با نــــام های (( فریاد خون )) ، (( گنج اسرار )) و (( راز سخن )) به چاپ رسیده است. 

فدایی اکنون در هرات به سر می برد، اگر چه استاد فدایی در هرات روزگار میگذارند، اما متاسفانه باید گفت که تا هنوز خانه بدوش بوده و در خانه کرایی زندگی میکند و این خانه بدوشی تنها به استاد فدایی خلاصه نمی شود اگر احصائیه گیری شود به یقین که اکثر نخبگان عرصه های علم و دانش و ادب در هرات در خانه های کرایه ای و با یک عالم مشکلات اقتصادی عمر با برکت خود را سپری میکنند. امید است که خداوند بزرگ ضمیر های بی احساس را عاطفه بخشد تا قدر و عزتمندی مشعلداران علم و معرفت را درک نموده تا باشد با روحیه عالی بدون ، دغدغه خانه بدوشی بهترین و بزرگترین اثار علمی ، ادبی ، هنری و تاریخی را به نسلهای اینده این سامان بیادگار بگذارند.

بزرگی و لذت 

عربی وارد تبریز شده چشمش به انگور افتاد مقداری خرید و خورد بر مزاجش خوش آمد. بعد از سه ماه دوباره به آن شهر آمد، هرچه بیشتر جست انگور نیافت. 

پس چشمش به بادنجان های سیاه افتاد، بدین تصور که انگور است چند دانه خرید و چند قدم نرفته بود یکی را خورد، دهانش بد طعم شده همه را به زمین افگنده لگد مال ساخت و زیر لب میگفت: مثل عیال من هر قدر بزرگ میشود از لذت بی بهره میگردد.

نه شبم نه شب پرستم که حدیث خواب گویم

چو غلام آفتابم همه زآفتاب گویم

اخیراً طبقات ناصری که به همت و پشتکار بنیاد (فرهنگی جهانداران غوری) رخت تازۀ چاپ را برتن نمود،در میان شور و هلهلۀ غوریان وارد شهر فیروز کوه مرکز غور گردید،از طبقات ناصری مال حضرت منحاج سراج جوزجانی فرهنگیان نهاد های مدنی،شخصیت های مستقل فرهنگی کف زنان با شور و هیجان بدرقه بعمل آوردندو به دیپلوم انجینر عبدالرحمن غوری رئیس ( بنیاد فرهنگی جهانداران غوری) توفیق افق های روشن حیات که همواره رخت سلامتی را به تن داشته باشند از ته دل آرزو بردند:اندرین سفر پر میمنت با خیر جغرافیای تاریخی غور تحقیق و پژوهش عزیز احمد پنجشیری به معیت بودند.

طبقات ناصری مال حضرت منحاج سراج جوزجانی را بدرقه کنان به تالار فرهنگستان غور رسماً راهنمائی فرمودند،حاظرین در تالار که به منظور پذیرائی گرم و هیجان انگیز از طبقات ناصری گرد آمده بودند حضور پر بار و سازنده طبقات ناصری کار بزرگ قاضی مناج سراج را در فیروز کوه خیر مقدم خوش آمدید و شاد باش عرض نمودند و به کرسی که به افتخار شان گذاشته بودند رسماً جلوس فرمودند،تقاضای سخن رانان از حاضرین و آنانی که به خوانش حضرت طبقات ناصری دست رسی دارند امید و آروز بردند تا خودو دیگران را از محتویات این اثر ماندگار آگاه نمایند . طی محافل و نشست های فرهنگی از محتویات پر بار این اثر ماندگار آگاهی دهی و اطلاع رسانی فرمایند،و از طبقه های گونه گون طبقات ناصری در نشرات صوتی ،تصویری و چاپی آگاهی دهی فرمایند.این مصلحت را همه گان ویژه نهاد های علمی فرهنگی در غور عهده دار  باشند ،توفیق مر بنیاد جهانداران غوری را که به چنان کار قوی شمشیر قلم بر کشیدند و دست یازیدند موفقیت ها و سرخ روئی ها آرزو بردند.یک بار دیگر حاضرین در تالار سلامتی موفقیت به کار گردان محترم بنیاد جهانداران غوری دیپلوم انجینر عبدالرحمن غوری از بارگاه خداوندگار عالم و آدم استدعی نمودند که به اقدام چنین کار با ارزشی دست یافتند در پایان از بنیاد جهانداران غوری احترامانه تقاضا به عمل آوردند تا محبت فرمایند تاریخ (غوریان) تحقیق و پژوهش عتیق الله پژواک چاپ مطبعه دولتی کابل را رخت چاپ به تن فرمایند و به خوشی های مان در غور بیافزایند.

یعقوبیان فیروز کوهی

فرهاد آسمانی 

انوشیروان و معلم 

انو شیروان را معلمی بود. روزی معلم او را بدون تقصیری بیازرد. انوشیروان کینه او را در دل گفت تا به پادشاهی رسید، از او پرسید که چرا بر من بی سبب ظلم نمودی؟ 

معلم گفت: چون امید آن داشتم که بعد از پدر به پادشاهی برسی، خواستم که ترا طعم ظلم بچشانم تا در ایام سلطنت اقدام ننمایی.

ای قدمت چراغ من 

صبح خجسته فــــــال من چشــم مـرا فراز کن 

وین دل دیـــــر خفته را با خبـر از نمـــاز کن 

پشت حصار حلقه ها سخت به هـــم فشرده ام 

قفل مـــــرا کلید شو وین در بستــه بـــــاز کن 

قمری بــــی لیاقت رانده زکـــــاخ شـــاهی ام 

با لب اســــم اعظمت با هنرم چـــــو بــاز کن 

نقش و نگار وخال وخط نیست به پا وسر مرا 

جامه ز تـــــار عشـــق ده وز ادبـم تطراز کن 

تار زهـــــم گستگــــی چنگ بــــه دل نمیرند 

از رگ وصل و بستگی شیوه تازه ســــاز کن 

من زهجـــــوم پـرده هــــا قبله زدست داده ام 

دیده گمره مـــــرا رو بـــــه حـــــریم راز کن 

هست من است هست تو، مهر مـراد شست تو 

حـاجت من به دست تو، فــــارغـم از نیاز کن 

منــــــزل نور دور و من رهــــرو جــاده شبم 

ای قــــدمت چــــراغ من فکــــر ره دراز کن 



نادیا انجمن

پيالى

شعر: بارى جهانى

پیالې نسکورم دې تشومه خو دې نه!
نصیبه بدلوم دې قبلومه خو دې نه! 
تقدیره زولنې دې د جانان تر کوڅې وړمه
زندانه نړوم دې تیرومه خو دې نه! 
خالق می ککرۍ سجدې ته نه ده پیدا کړی
تندیه ماتوم دې لګومه خو دې نه! 
چه هر محراب ته ځمه ستا جلوه په کې بلیزﻱ
د یار د تصویر خاله هیرومه خو دې نه!

کارگر حمام زنان  داستان نصوح 

داستان نصوح، مردیکه کارگر حمام زنانه بود

مردی که سالیان سال همه را فریب داده بود نصوح نام داشت. نصوح مردى بود شبیه زنها ،صدایش نازک بود صورتش مو نداشت و اندام زنانه داشت. او مرد شهوتران بود و  با سواستفاده از وضع ظاهرش در حمام زنانه کار مى کرد. هیچ کسى از وضع نصوح خبر نداشت، او از این راه هم امرارمعاش می کرد و هم ارضای شهوت.

نصوح چندین بار به حکم وجدان از کارش توبه کرده بود اما هر بار توبه اش را می شکست.

او دلاک و کیسه کش حمام زنانه بود. آوازه تمیزکارى و زرنگى او به گوش همه رسیده و زنان و دختران و رجال دولت و اعیان و اشراف دوست داشتند که وى آنها را دلاکى کند.

آوازه ی صفاکاری نصوح تا کاخ شاهی آن شهر رسیده بود و روزى در کاخ شاه صحبت از او به میان آمد. دختر شاه به حمام رفت و مشغول استحمام شد. از قضا گوهر گرانبهاى دختر پادشاه در آن حمام مفقود گشت.

از این حادثه دختر پادشاه در غضب شد و دستور داد که همه کارگران را تفتیش کنند تا شاید آن گوهر ارزنده پیدا شود.

کارگران را یکى بعد از دیگرى مورد جستجو قراردادند تا اینکه نوبت به نصوح رسید، او از ترس رسوایى، حاضر نـشد که وى را تفتیش ‍ کنند، لذا به هر طرفى که مى رفتند تا دستگیرش کنند، او به طرف دیگر فرار مى کرد و این عمل او سوء ظن دزدى را در مورد او تقویت مى کرد و لذا مأمورین براى دستگیرى او بیشتر سعى مى کردند.

نصوح هم تنها راه نجات را در این دید که خود را در میان خزینه حمام پنهان کند، ناچار به داخل خزینه رفته و همین که دید مأمورین براى گرفتن او به خزینه آمدند و دیگر کارش از کار گذشته و الان است که رسوا شود به خداى تعالى متوجه شد و از روى اخلاص توبه کرد در حالی که بدنش مثل بید می‌لرزید با تمام وجود و با دلی شکسته گفت: “خداوندا گرچه بارها توبه‌ام بشکستم، اما تو را به مقام ستاری ات این بار نیز فعل قبیحم بپوشان تا زین پس گرد هیچ گناهی نگردم”. نصوح این بار از ته دل توبه واقعی نمود. ناگهان از بیرون حمام آوازى بلند شد که دست از این بیچاره بردارید که گوهر پیدا شد.

محافظین از او دست برداشتند و نصوح خسته و نالان شکر خدا به جا آورده و از خدمت دختر شاه مرخص ‍ شد و به خانه خود رفت.

او عنایت پرودگار را مشاهده کرد. این بود که بر توبه اش ثابت قدم ماند و فوراً از آن کار کناره گرفت.

چند روزی از غیبت او در حمام سپری نشده بود که دختر شاه او را به کار در حمام زنانه دعوت کرد، ولی نصوح جواب داد که دستم علیل شده و قادر به دلاکی و مشت و مالی نیستم و دیگر هم نرفت. هر مقدار مالى که از راه گناه کسب کرده بود در راه خدا به فقرا داد و چون زنان شهر از او دست بردار نبودند، دیگر نمى توانست در آن شهر بماند و از طرفى نمى توانست راز خودش را به کسى اظهار کند، ناچار از شهر خارج و در کوهى که در چند فرسنگی آن شهر بود، سکونت اختیار نمود و به عبادت خدا مشغول گردید.

نصوح شبی در خواب دید که کسی به او می گوید:”ای نصوح! تو چگونه توبه کرده اى و حال آنکه گوشت و پوست تو از فعل حرام روئیده شده است؟ تو باید چنان توبه کنى که گوشتهاى حرام از بدنت بریزد.”

همین که نصوح از خواب بیدار شد با خودش قرار گذاشت که سنگ هاى سنگین حمل کند تا گوشت هاى حرام تنش را آب کند. نصوح این برنامه را مرتب عمل مى کرد تا در یکى از روزها همانطورى که مشغول به کار بود، چشمش به میشى افتاد که در آن کوه چرا می کرد. از این امر به فکر فرو رفت که این میش از کجا آمده و از کیست؟ عاقبت با خود اندیشید که این میش قطعاً از شبانى فرار کرده و به اینجا آمده است، بایستى من از آن نگهدارى کنم تا صاحبش پیدا شود . لذا آن میش را گرفت و نگهدارى نمود.

آن میش زاد ولد کرد و نصوح از شیر آن بهره مند مى شد تا سرانجام کاروانى که راه را گم کرده بود و مردمش از تشنگى نزدیک به هلاکت بودند عبورشان به آنجا افتاد، همین که نصوح را دیدند از او آب خواستند و او به جاى آب به آنها شیر مى داد که همگى سیر شده و راه شهر را از او پرسیدند. وى راهى نزدیک را به آنها نشان داده و آنها موقع حرکت هر کدام به نصوح احسانى کردند و او در آنجا قلعه اى بنا کرده و چاه آبى حفر نمود و کم کم در آنجا منازلى ساخته و شهرکى بنا نمود و مردم از هر جا به آنجا آمده و در آن محل سکونت اختیار کردند، همگى به چشم بزرگى به او مى نگریستند.

رفته رفته، آوازه خوبى و حسن تدبیر نصوح به گوش پادشاه آن عصر رسید که پدر همان دختر بود که جواهرش در حمام زنانه مفقود شده بود و باعث توبه نصوح شده بود. شاه از شنیدن این خبر مشتاق دیدار او شده، دستور داد تا وى را از طرف او به دربار دعوت کنند.

همین که دعوت شاه به نصوح رسید، نپذیرفت و گفت: “من کارى و نیازى به دربار شاه ندارم” و از رفتن نزد سلطان عذر خواست.

مامورین چون این سخن را به شاه رساندند شاه بسیار تعجب کرد و اظهار داشت حال که او نزد ما نمی آید ما مى رویم او را ببینیم.

شاه همراه با درباریانش به سوى نصوح حرکت کرد، همین که به آن محل رسید به عزرائیل امر شد که جان پادشاه را بگیرد، پس پادشاه در آنجا سکته کرد و نصوح چون خبردار شد که شاه براى ملاقات و دیدار او آمده بود، در مراسم تشییع او شرکت و آنجا ماند تا او را به خاک سپردند و چون پادشاه پسرى نداشت، ارکان دولت مصلحت دیدند که نصوح را به تخت سلطنت بنشانند.

نصوح چون به پادشاهى رسید، بساط عدالت را در تمام قلمرو مملکتش گسترش داد و بعد با همان دختر پادشاه که ذکرش رفت، ازدواج کرد و چون شب زفاف و عروسى رسید، در بارگاهش ‍ نشسته بود که ناگهان شخصى بر او وارد شد و گفت “چند سال قبل، میش من گم شده بود و اکنون آن را نزد تو یافته ام، مالم را به من برگردان.” نصوح گفت : درست است و دستور داد تا میش را به او بدهند.

آن شخص گفت که چون میش مرا نگهبانى کرده اى هرچه از منافع آن استفاده کرده اى، بر تو حلال ولى باید آنچه مانده با من نصف کنى.

نصوح گفت: درست است و دستور داد تا تمام اموال منقول و غیر منقول را با او نصف کنند.

آن شخص گفت: بدان اى نصوح، نه من شبانم و نه آن میش است بلکه ما دو فرشته براى آزمایش تو آمده ایم. تمام این ملک و نعمت اجر توبه راستین و صادقانه ات بود که بر تو حلال و گوارا باد، و از نظر غایب شدند

یک مشاعرۀ خیلی زیبا از شاعران غوری

میرزا غلام محی الدین خادم:

چه خوب روی ، بدین نیکویی ، نساخت گویی قدیر یکتا

به عرش و سکان ، به خلدو رضوان ، ملک به کیوان ، پری به دنیا

اگر به بستان ، بت غزل خوان ، به زلف پیچان ، رود خرامان

طراوت از گل ، سخن ز بلبل ، سواد سنبل روند یکجا

به باغ خوبان ، چو شمع سوزان ، شود فروزان ، ز پای افتد:

صنوبر از جو، گل از رخ و بو ، سمن ز گردش ، سهی ز بالا

ز لوح ساده ، نقاب داده ، کند گشاده ، شود  زیاده

جنون زمجنون ، جمال لیلی ، ز عشق وامق عذار عذرا

شبی که بر زین به ناز و تمکین ، برآید آن ماه ، ز پا در آید :

نهال سده ، ز چرخ زهره ، ماه از سیاحت ، خور از تجلا

به نیم جولان ، به سوی کیوان ، چو ره نوردد به دور گردد

فلک ز سرعت ، سمأ ز رفعت ، ثری ز تسکین ضم ثریا

کنند از جان ، تمام خوبان ، گهی سواری ، رکاب داری

یکی چو چاکر ، یکی چو مهر ، یکی ز یمنا ، یکی ز یسرا

فغان که روزی ، ز دست هجرت ، رویم از جا ، به جا بماند

سخن ز خادم ، ستم ز ظالم ، جفا ز دلبر ، به دار دنیا

میر سید عبدالخالق صاحب آثم:

چه شاهبازی ، فرشته رازی ، ملک مجازی ، نساخت گویا

قدیم بی چون ، به جمع گردون ، به ربع مسکون ، بمن علیها

چنین معظم، چنان مکرم ، ز کل عالم شده مقدم

به عرش اعظم ، به صدر خاتم ، نبود آدم ، ز اصل حوا

ز صنع یزدان ، شده خرامان، به نیم جولان ، نموده تالان

شرافت از نور ، نزاکت از حور، ملک به دستور ، پری ز حسنا

مۀ سر افراز ، به نغمه و ناز ، نوازد آن باز ، برآید آواز

نوای طوطی ، ز خلد طوبا ، نفیر قمری ، فغان مینا

ز برج ساده ، جلال داده ، ز اصل جاده ، شده زیاده

جمال خورشید، نهال توحید ، وصال امید ، دم از مسحا

شبی چو پروین ، نشسته بر زین ، فلک به تحسین ، ملک به آمین

ثنای تنزیل ، وداع جبریل ، به ناز و تعجیل ، به سوی یکتا

شهی اعلی نور، به رب منظور ، حریر و کافور، کشیده دستور

کلام یزدان ، به نور ایمان ، به وعظ غفران نموده پیدا

نسفته قایم ، گدای آثم، جواب خادم ، بمانده دایم،

سخن به دیوان ، جفا ز خوبان ، تمیز سلطان به دارد دنیا

مولوی محمد ابراهیم خلیل:

چه سرفرازی ، چه شهنوازی، چه کار سازی خدای یکتا

خوش آفریدی، گل امیدی ، که کس ندیدی به هردو دنیا

ز نسل آدم ، ز اصل عالم ، نگین خاتم شده مقدم

به نزد سبحان، ز راز ایمان ، نموده پیمان نگار صهبا

نزاهت از حور ، ظرافت از نور، مسیر مبرور به زلف دیجور

ربوده کیوان ، به شکل تالان، فروغ کیهان ، دل از ثریا

به عشوه و ناز ، نموده آغاز، فرشتۀ راز ، به رمز آواز

چو ساز قمری ، چه راز عنقا ، فغان طاووس نفیر مینا

ز برج طارم ، فلک به ماتم ، که رفته یکدم شۀ دو عالم

فروغ مهتاب ، فرید نایاب ، فشردۀ ناب ، شفیع فردا

شبی که از کین ، اریکه اش زین، به رسم آیین ، به رنگ آزین

فلک به تمجید ، ملک به تمهید، گرفته تسوید اصول برما

شعاع رویش، سواد مویش، پریده سویش رود به کویش

نسیم فردا، گل سحرگاه، رسول بیضا دل از مسیحا

قیادت او، سیادت او ، سعادت او ، رشادت او

به نور ایمان ، شده نمایان ، گرفته گردون از آن به بالا

خلیل نگویم رموز آثم ، فغان خادم بمانده دایم

چکامه محرم به قلب شعرم ، بمانده هردم به برج خضرا

مولوی ابراهیم عدیم:

چه رفت چالاک، ز کرۀ خاک، به سمت افلاک ز ملک دنیا

حبیب یزدان، چو برق تابان، به سوی جانان ز خاک بطحا

چو نور شارق، به عزم واثق ، به شان خارق به قلب صادق

بدون تشویش ، برفته در پیش، به حسن اندیش به صحن اقصا

براق با زین، به ناز و تمکین، به حلقه بیین، به گونه تحسین

ببست بیشک ، شۀ لعمرک ، برای هریک ستاده بر پا

به جمع مرسل، بلا معطل، به وجه اکمل چه خوش مجلل

نیاز آورد، چه راز آورد، نماز آورد به قلب حاضر به نزد مولا

ز فضل و احسان ، به امر سبحان، ز خلد و رضوان ملک ثنا خوان

به خیر مقدم ، شدند با هم، به وجه اتمم ، نثار ترهیب نموده هر جا

به صد امانی، به در فشانی ، به عذر خوانی ، به خوش زبانی

به نزد او شد، لطیفه گو شد، به جستجو شد به وجه اولی

به قلب برین، به قاب و قوسین ، چو رنگ بیزاین بدید با عین

ز بی مکانی ، ز بی زبانی ، ز بی نشانی نشان هویدا

به صد مفاخر ، نبی آخر ، صبور و صابر ، نشت به ظاهر

ز یمن همت ، به باغ رحمت، به صدر جنت به نزد طوبا

امین حضرت ، قرین عزت، رسول رحمت بدون زحمت

چو شمس بارق ، به قلب فارغ ، ز نزد یزدان ز عرش اعلی

فرود آمد، به زود آمد ، ز بود آمد ، وجود آمد

ز تحفه هایش ، که شد عطایش ، از آن خدایش به صد تمنا

به این مبادی ، چو شد منادی ، امام هادی ز هر ایادی

بگشت یارش، رفیق غارش، ز هر دیارش به صد تولا

چو گشت اتمام ، اصول اسلام ، فتاد در دام ، بلیس بدنام

نیامد هرگز، به حسن تمیز، نبی بعدش، صفیست عیسی

عدیم نادم ، نه مثل خادم ، نه همچو آثم به طور دایم

به شور و غلغل ، مثال بلبل ، خلیل آسا شده است گویا

مولوی عبدالرحیم:

چه زیب ناکی ، با همه پاکی ، در ربع خاکی آمد به دنیا

محبوب عالم، اولاد آدم، نبی خاتم بودست گویا

از قوم قریش ، آمده در پیش ، از کم و از بیش عاشق گشتند:

مرغان هوا ، وحوش صحرا، ملک سما ماهی دریا

در طرز گشتن، تمکین نشستن ، عمامه بستن ، جمعاً شکستن

حوران جنان ، با جمع غلمان ، اولاد انسان از پیر و برنا

در صف بتان ، آن ماه خوبان، آمده ممتاز در عشوه وناز

در رنگ و بویش ، در خلق و خویش ، در ماه رویش گردیده یکتا

عجب خرامان ، آن سرو بوستان ، رفتست به کیوان ، به نزد سبحان

همراه جبریل، آن یار عادل ، بی قال و بی قیل در شب یلدا

فغان ز دوری ، هم آه و شوری ، از نزد جانان آن ماه تابان

این بهره مندش ، اخلاص مندش ، دارد همیشه تا روز فردا

محمدنصیر توکلی:

چه مشک بیزی ، چه خوش عزیزی ، چه با تمیزی به جسم و معنا

یکتای بیچون ، در کل گردون ، قدت کشیده ، چون سرو یکتا

آن ید لاهوت ، از سمت جبروت ، در فرش ناسوت ، با طرز مبهوت

یک دستۀ گل ، با زلف و کاکل ، با جعد و سنبل کردست پیدا

آن نور منان ، از بهر جبران ، بشکست زندان ، در این بیابان

تا مذهب و دین ، در ربع ساکن ، با فر و تمکین گردد هویدا

با خیر مقدم ، آن یار همدم، از جنس آدم ، در ملک عالم

چون گل بخندید، عالم پسندید ، درهم بلرزید آن طاق کسرا

در سلک خوبان ، با حور و غلمان ، در جن و انسان ، از گفت قرآن:

گشته مقدم ، با اسم اعظم ، با لفظ «کرم» فرموده هر جا

در شام معراج ،  با قلبِ وهّاج ، با روح موّاج ، با خلعت و تاج

با سیر آنی ، از بیت هانی ، با روح و جانی تا بیت اقصا

با پیک سبحان ، چون شیر غران، از دار زندان ، تا عرش رحمان

با طرفۃ العین ،همراه نعلین  ، تا قاب قوسین ، یا قدری ادنا

آن یار صادق، در نزد خالق ، با راز عاشق گردید ملحق

تا ذات رحمان ، با لطف و احسان، از عفو و غفران با گفت غَرّا

از دید رحمت ، بر فرق حضرت، بر کل امت ، صد خیر و برکت

بر شاه عادل، فرمود نازل، تا گشت کامل این کیش عُظما

پس از مردن چه خواهم شد 

محمد علی بهمنی 

 پس از مردن چه خواهم شد نمی دانم

نمی خواهم بدانم کوزه گر از خاک اندامم چه خواهد ساخت

ولی بسیار مشتاقم که ازخاک گلویم سوتکی سازد

گلویم سوتکی باشد به دست کودکی گستاخ و بازیگوش

که او یکریز و پی درپی دم گرم خودش را در گلویم سخت بفشارد

و خواب خفتگان آشفته و آشفته تر سازد

و گیرد او بدین ترتیب تاوان سکوت و انتقام و اختناق مرگبارم 

بعد از شما 

دکتور غلام حیدر یگانه 

بعد از شما بعد از شما، نماند بلوری که نشکند

یک آبگینه شرم حضوری که نشکند

گفتند می روید و من عمداً شدم درخت

با وهم آن بلوط قطوری که نشکند

بانو، ببخش، مورچه را هم به این کمر

دادند اعتماد و شعوری که نشکند 

اما دران سفر که زمین ترکمان کند

کو قلة ستبر و صبوری که نشکند

یعنی گریستم بخدا در ملای عام

با من شکست رستم دوری که نشکند

بی بیِ هفت کشور عزت، پس از شما

باقی نماند کابل و غوری که نشکند

من آینه: شکسته و خالی، برابرت

در آینه، ولیک، تو نوری که نشکند

ای «نشکند» برو که به صد بار «بشکند»

این قافیه شکست به شوری که نشکند

زندگی نامه خانم ژاله علو :

ژاله علو در سال 1306 در تهران به دنیا آمد. او فارغ التحصیل دانشسرای مقدماتی تهران در سال 1326 بود و بعد در سال 1328 به هنرستان هنرپیشگی رفت و در سال 1329 از این هنرستان فارغ التحصیل شد.ر
*
ژاله ی علو همسر سابق مرحوم نصرت الله محتشم - کارگردان و بازیگر- تئاتر بود.ر
*
او ابتدا به تئاتر روی آورد و در سال 1328 با نمایشنامه ی ماری مادلن در تئاتر فردوسی فعالیت تئاتری خود را آغاز همزمان با ثبت نام اش در هنرستان هنرپیشگی آغاز کرد ، حدود یک سال در تئاتر فردوسی فعالیت کرد و بعد از آن به تئاتر تهران رفت و پس از مدتی دوباره به تئاتر فردوسی بازگشت. در مدت فعالیت تئاتری اش در بیش از بیست نمایشنامه ایفای نقش کرد.ر
*
ژاله علو از صدای بسیار خوبی برخوردار بود و در سال 1331 به رادیو رفت و به گوینده گی برنامه های مختلف پرداخت. یک سال بعد ، در سال 1332 فعالیت خود را در زمینه ی دوبله آغاز کرد و در فیلم های زیادی به جای هنربازیگران معروف سینمای جهان حرف زده است.ر
*
ژاله علو در سال 1327 وارد سینما شد. نخستین فیلمی که در آن بازی کرد فیلم توفان زندگی نام داشت و آخرین فیلم سینمایی اش ، فیلم سلطان ساخته ی مسعود کیمیایی در سال 1375 بود. او در طول فعالیت بازیگری اش در سینما پنجاه فیلم بازی کرد.

اینک نمونه شعر این بانو :

شعری از ژاله علو 

مابدر منیریم که در خاک اسیریم 
ما آینه‌جانیم که نقشی نپذیریم 
دانیم بود پیرمغان کعبه مقصود 
ما رهرو عشقیم که د رخدمت پیریم 
این میکده عشق بود بارگه قدس 
ما بر دراو گر چه گداییم ، امیریم 
در مهلکه عشق و جنون پا چو نهادیم 
گر مور ضعیفیم در این بادیه شیریم 
ای مدعی از مرگ دراین ره نهراسیم 
بر دادن جان در ره جانانه اسیریم 
ما دست فشان از سردنیا بگذشتیم 
بنگر که به جز یار ، دگر از همه سیریم 
تا رهرو عشقیم همه زنده به یاریم 
تا «ژاله » صفت مهر تو جوییم نمیریم

حمید مصدق 
تو به من خندیدیو نمیدانستی 
من به چه دلهره از باغچه ی همسایه سیب را دزدیدم 
باغبان از پی من تند دوید 
سیب را دست تو دید 
غضب آلود به من کرد نگاه 
سیب دندان زده از دست تو افتاد به خاک 
و تو رفتی و هنوز 
سالهاست که در گوش من آرام آرام 
خش خش گام تو تکرار کنان میدهد آزارم 
و من اندیشه کنان غرق در این پندارم 
که چرا باغچه ی کوچک ما سیب نداشت 

فروغ فرخ زاد 

من به و خندیدم 
چون که میدانستم 
تو به چه دلهره از باغچه ی همسایه سیب را دزدیدی 
پدرم از پی تو تند دوید 
و نمیدانستی باغبان باغچه ی همسایه 
پدر پیر من است 
من به تو خندیدم 
تا که با خنده ی خود پاسخ عشق تو را خالصانه بدهم 
بغض چشمان تو لیک 
لرزه انداخت به دستان من و 
سیب دندان زده از دست من افتاد به خاک 
دل من گفت برو 
چون نمیخواست به خاطر بسپارد 
گریه ی تلخ تو را 
و من رفتم و هنوز 
سالهاست که در ذهن من آرام آرام 
حیرت و بغض تو تکرار کنان 
میدهد آزارم 
و من اندیشه کنان غرق در این پندارم 
که چه میشد اگر باغچه ی خانه ی ما سیب نداشت 

جواد نوروزی 

دخترک خندید و 
پسرک ماتش برد 
که به چه دلهره از باغچه ی همسایه سیب را دزدیده 
باغبان از پی او تند دوید 
به خیالش میخواست 
حرمت باغچه و دختر کم سالش را 
از پسر پس گیرد 
غضب آلود به او غیظی کرد 
این وسط من بودم 
سیب دندان زده ای که روی خاک افتادم 
من که پیغمبر عشقی معصوم 
بین دستان پر از دلهره ی یک عاشق 
و لب و دندان 
تشنه ی کشف و پر از پرسش دختر بودم 
و به خاک افتادم 
چون رسولی ناکام 
هر دو را بغض ربود 
دخترک رفت ولی زیر لب این را میگفت 
او یقینا پی معشوق خودش می آید 
پسرک ماند ولی روی لبش زمزمه بود 
مطمئنا که پشیمان شده بر میگردد 
سالهاست که پوسیده ام آرام آرام 
عشق قربانی مظلوم غرور است هنوز 
جسم من تجزیه شد ساده ولی ذراتم 
همه اندیشه کنان غرق در این پندارند 
این جدایی به خدا رابطه با سیب نداشت 

ملا و الاغ حاکم 

روزی برای جناب حاکم یک الاغ سفید و قشنگی هدیه آورده بودند. 
حاضرین مجلس برای خوش آمدن حاکم شروع به تعریف و تمجید از این الاغ کردند و زبان تملق و چاپلوسی را باز کردند، که اتفاقا ملا هم در این مجلس حاضر بود و همین که دید مردم این طور زبان به تملق گشوده اند و می کوشند رضایت حاکم را جلب کنند گفت من حاضرم به این الاغ کتاب خواندن را بیاموزم . 
حاکم و حاضرین از شنیدن سخن ملا تعجب کردند و به خنده افتادند. ملا که دید آنها می خندند گفت: چرا می خندید؟ من قصد شوخی ندارم و حاضرم که به قول و گفته خود عمل کنم. حاکم گفت در صورتی که درست بگویی و بتوانی به الاغ کتاب خواندن بیاموزی جایزه بزرگی به تو خواهم داد ولی اگر مسخره کرده باشی و از عهده این کار برنیایی به سختی و شدت تو را مجازات خواهم کرد .
ملا قبول کرد و الاغ را برداشته و به خانه برد و سه ماه مشغول تعلیم الاغ بود. پس از سه ماه در روزی که قرار گذاشته بود الاغ را تعلیم یافته تحویل بدهد همه بزرگان شهر در محضر حاکم جمع بودند . 
ملا الاغ را آورد و کتابی باز کرده و در پیش حیوان گذاشت الاغ با زبان خود آن کتاب را ورق زد و چون به صفحه آخر رسید با حزن تمام نگاهی به صورت ملا کرده شروع به عرعر کرد. حاضرین و همچنین شخص حاکم با دیدن این ماجرا غرق در حیرت شدند . 
حاکم گفت: خوب بگو ببینم چرا این الاغ کتاب را ورق زد و این عرعری که کرد برای چه بود؟ 
ملا گفت: روزی که الاغ را به خانه بردم کتاب بزرگی داشتم که اوراق آن از پوست آهو بود در وسط پوسط آن مقداری جو ریخته و صبر کردم تا الاغ کاملاً گرسنه شود، پس کتاب را جلویش گذاشتم و با دست ورق آن را باز کردم. الاغ جو را دید و خورد. پس ورق دوم را زدم و الاغ تمام جو ها را خورد و بدین طریق کتاب تمام شد. تا یک ماه کار من این بود یعنی که الاغ را گرسنه نگهداشتم و سپس مقداری جو در لابلای اوراق کتاب می ریختم و آن را ورق میزدم تا او جو را بخورد. 
بعد از یک ماه دیگر خودم زحمت ورق زدن را نکشیدم یعنی همان کتاب را آوردم و جو در لابلای اوراق آن ریختم و در پیش روی الاغ گذاشتم اما او هر چه معطل شد دید که آن را ورق نمی زنم و لذا با زبان خود آن را باز کرد و جو را در صفحه اول خورد و همین که تمام شد ورق زد تا این که اوراق کتاب تمام شد یعنی به صفحه آخر رسید . در مدت دو ماه این کار را به طوری تکرار شد که الاغ آموخته شده بود و این کار برایش عادی بود کما اینکه می بینید به محض اینکه کتاب را جلویش گذاشتم آن را باز کرد و اما چرا در پایان اوراق کتاب عرعر کرد برای این که گرسنگی خودش را به من خبر دهد.
حاکم و دیگر حضار که این ماجرا را شنیدند بر هوش و نبوغ او آفرین گفتند و حاکم الاغ را با مقداری سکه طلا به ملا داد . آن وقت ملا سوار بر الاغ شد با خوشحالی تمام به سوی خانه رفت.

بی بی سمنبو 
بی بی سمنبوی شاعر فی البدیهه و خوش قریحه ادبیات معاصر افغانستان است. او به ( سمن) و سمنبوی بادغیسی نیز شهرت دارد. در سال 1308 ش در ولایت بادغیس بدنیا آمد که در دهه های پنجاه و شصت خورشیدی در کابل با فقرا می زیست از وی مجموعه اشعار در سال 1346 ش به نام (( ناله های سمنبوی )) در کابل به نشر رسید ، در سال 1350 ش عدهء از هنر دوستان اشعار او را در هرات جمع آوری نموده و به نام گلهای سمنبو نیز نشر کردند. همچنان در سال 1368 ش اشعار سمنبو در کابل گرد آوری شده و بنام گزدیده اشعار سمنبوی بادغیسی به نشر رسید. 
سمنبوی بادغیسی که زن بی سوادی بود، بخاطر یک لقمه نان به درب مکاتب و دانشگاه های کابل به گدایی می نشست و بـــرای یک افعانی قصیدهء را برای هر کس فی البدیهه مـــی سرود. بعد از دهه شصت خورشیدی شمنبوی هروی در مجامع عام کمتر دیده می شد. 
بی‌ ســــوادم در حـیـات خـویش خوار افتـاده‌ام 

مثـل مجنـونم به دشــت و کــــوهســـار افتاده‌ام 

صـبـر و آرام و قــرارم رفـت در هـجـر نـگـار 

همـچـــو آب چشـــمه‌ام در رهگــذار افتــاده‌ام 

ای خدا من شاخه خشکم بـــــه‌ رحمت سبز کن 

زانـکه مـن از مخـلـصـان چـاریـــار افـتـــاده‌ام 

در جـهــان گـل دیــده‌ام امــا گـل بـیـخــار نــه 

من همــان خــــارم که از گل برکنــار افتــاده‌ام 

بی ‌ســوادم من، سمنبو گفتــــه‌ ام این شــعر را 

شــاعرم از بی ‌ســـــــــوادی دلفـگار افتـــاده‌ام

دوباره ماه محرّم، دوباره بوی حسین
دوباره بر سر هر كوچه گفت و گوی حسین
بیا به دسته ی ما نوحه ی جنون سر كن
كه می­رویم شباشب، به جست و جوی حسین
حسین، وارث كشف و شهود غار حراست
چه های و هوی محمّد، چه های و هوی حسین
نبسته اند به روی حسین، هرگز آب
فرات، آب ننوشید از گلوی حسین
فرات، تشنه ی لب های تفته جوشش بود
فرات، آب شد از شرم، رو به روی حسین
قتیل قبله همیشه به یاد می مانَد
بیا كه مهر نماز است، خاك كوی حسین
چنین كه در دل من ،داغ كربلا جاری ست
شهید می شوم از هُرم آرزوی حسین
طلوع می كند آخر طلیعه ی موعود
مسیر قبله عوض می شود، به سوی حسین

ورود به ماه محرم

از زمین تا آسمان آه است می دانی چرا؟

یک قیامت گریه در راه است می دانی چرا؟

بر سر هر نیزه خورشیدی ست یک ماه تمام

بر سر هر نیزه یک ماه است می دانی چرا؟

اشهد ان لا... شهادت اشهد ان لا ... شهید

محشر الله الله است می دانی چرا؟

یک بغل باران الله الصمد آورده ام

نوبهار قل هوالله است می دانی چرا؟

راه عقل از آن طرف راه جنون از این طرف

راه اگر راه است این راه است می دانی چرا؟

از رگ گردن بیا بگذر که او نزدیک توست

فرصت دیدار کوتاه است می دانی چرا؟

از کجا معلوم شاید ناگهانت برگزید

انتخاب عشق ناگاه است می دانی چرا؟

از محرم دم به دم هر چند ماتم می چکد

باز اما بهترین ماه است می دانی چرا؟

ورود به ماه محرم

بوی محرّم آمده ما را صدا کنید

ما را دوباره در غم خود مبتلا کنید

سالی به انتظار شما گریه کرده ایم

شاید به چشم ما قدمی آشنا کنید

این هم شما و این دل ناقابلی که هست

وقتش شده که روضه ی خود را به پا کنید

قلبم برای سینه زدن تنگ آمده

رخصت دهید و در دلمان کربلا کنید

شال عزا به گردن من بسته مادرم

دارد امید، درد مرا هم دوا کنید

امام حسین(ع)-مناجات-ورود به ماه محرم

این روزها غم تو مرا می‌کشد حسین

شب های ماتم تو مرا می‌کشد حسین

تا آن دمی که منتقم تو نیامده ست

سرخی پرچم تو مرا می‌کشد حسین

از لحظه‌ی ورودیه تا آخرین وداع

هر شب، محرّم تو مرا می‌کشد حسین

هنگام پر کشیدن یاران یکی یکی

اشک دمادم تو مرا می‌کشد حسین

داغ علی اصغر و عباس و اکبرت

غم‌های اعظم تو مرا می‌کشد حسین

از قتلگاه تو چه بگویم؟ حکایتِ

انگشت و خاتم تو مرا می‌کشد حسین

بر نیزه در مقابل چشمان خواهری

گیسوی درهم تو مرا می‌کشد حسین

سالار سر بریده‌ی زینب سرم فدات

هستی فاطمه! پدر و مادرم فدات

گزیده اشعار همایون شاه عالمی 


ترانه دل 

درد عشق اســت در ترانــه ی دل 

جــــــای یار است آشـیانــه ی دل 

چهـــره ی یار آفــــــــتابی نمـود 

تا درخــشان بشد به خــانه ی دل 

از نگاهت زبان چه شــرح نمـود 

داسـتانهـــای بیکــــــــرانه ی دل 

ای مسلمان زچشم کافــــــر خود 

تیرها کـــــــرده یی روانه ی دل 

چشمت افسانه های عشق بگفـت 

مــــــژه هــایت سپاه ِ لانه ی دل 

یاد رویت همـــــــــیشه تازه بوَد 

بر لبم هست زآن فـــسـانه ی دل 

عشق افـــروخته شــــــرار نوین 

آتشـــــــی اسـت در زبانه ی دل 

دیدی آهـــــسته هــــــم بخـندیدی 

شـوری آوردی در مــیانه ی دل 

آن دو لعــلت بسان غنچه شگفـت 

پُرِ گـوهر بشد خـــــــزانه ی دل 

مهــــر خوردست گر لبـم ز حـیا 

وصل گـویاست در نشـانه ی دل 

تو بیا تا کــــه من بهـــــار شـوم 

به تمــنای جـــــــــــاودانه ی دل 

من (همــایونم) از وصــال رخت 

روز آوَر تو در شــــــبانه ی دل

فرهاد آسمانی 

انحنا 

برای پرورش راست قامتان شعورم 

چقدر حوصله سقفهای شهر 

نا بلند است 

برای قد کشیدن 

حتی روزنه یی نیست 

و اندامهای شعر من 

چه با قناعت 

در خمیدگی به خواب رفته اند 

و هیچ دستی بیدار 

هیچ سقفی را 

بر انداختنی نیست 

کوتاهی اندایشه رسایی را 

قیاس نمی توان کرد 

اینجا 

در انحنا باید زیست 

در انحنا باید مرد 



نادیا انجمن

فرهاد آسمانی

دو حکایت حکیمانه 

زاهدی گوید: 
اول مرد فاسدی از کنار من گذشت و من گوشه لباسم را جمع کردم تا به او نخورد . او گفت ای شیخ خدا میداند که فردا حال ما چه خواهد بود ! 
دوم مستی دیدم که افتان و خیزان راه میرفت به او گفتم قدم ثابت بردار تا نیفتی . گفت تو با این همه ادعا قدم ثابت کرده ای؟ 
سوم کودکی دیدم که چراغی در دست داشت گفتم این روشنایی را از کجا آورده ای ؟ کودک چراغ را خاموش ساخت و گفت: تو که شیخ شهری بگو که این روشنایی کجا رفت؟ 
چهارم زنی بسیار زیبا که در حال خشم از شوهرش شکایت میکرد . گفتم اول رویت را بپوشان بعد با من حرف بزن. گفت من که غرق خواهش دنیا هستم چنان از خود بیخود شده ام که از خود خبرم نیست تو چگونه غرق محبت خالقی که از نگاهی بیم داری؟ 
جواب چهار نفر مرا سخت تکان داد!!

شعری از حمیرا نکهت دستگیر زاده 
دل بیقرار 
دلبسته صخـــــره بـــــر سبق آبشـــــــار تو 

دل میدهد به کـــــوه، ثبــــــات فـــــــرار تو 

دست من و نیــــــاز من و تنگــــــــدستی ام 

دلتنگ قصه هــــای پــــــر آب و شـــرار تو 

شب را به یاد هـای تو خــــــورشید میکنــــم 

از آتش دو دیــــــده ی شب زنـــــده دار تــو 

در را به روی لحظه ی دیــــــدار هــــا مبند 

از بـــــــام میــــــرسد خبـــــر راهــــوار تو 

این شهـر از طــــــراوت گــــل یاد میکنــــد 

من از خیـــــــال روشن سبـــــز بهـــــار تو 

برخیـــــز و روز را به سبــــوی نشاط ریز 

بس جـــــام ها تهـــــی شــــده در انتظار تو 

من خسته، دل شکسته، صدا پرشکسته است 

بنشسته شب ، گسسته زخـــــود بیقــرار تو

مهری هروی 
مهری هروی یکی از سخنوران توانمند زبـــان دری در قرن نهم هجری است که در شهر باستانی هرات دیده به جهان هستی گشود. نــــــام اصلیش مهرالنساء و مشهور به مهری ، مهریه هراتیه و مهری هروی بوده و از شاعران شوخ طبع و ظریف هرات بشمار میرود. 
او ندیم و هم صحبت گوهر شاد بیگم بانوی دانشمند و همسر سلطان شــــــاهرخ میرزای تیموری بود. ملکه گـوهر شاد به او لقب زن فاضل و شیرین سخن داده بود. مهری هروی با مردی به نام عبدالعزیز ازدواج کـرد و شوهرش از طبیبان خاص شاهرخ میرزا فرزند امیر تیمور محسوب میشد. از آنجائیکه شوهرش پیر مــــــردی بیش نبود، مهری در مصاحبت گوهر شاد بود با مسعود ترخان خواهر زاده اش آشنا گردید و عاشق و دلباخته او شد. این عشق بزودی در بین آندو پهنه گسترد. 
گویند: روزی گوهر شاد بیگم در شاه نشین طبقه دوم قصر نشسته و مهری را به حضور خواست. از حسن اتفاق حکیم عبدالعزیز شـــــوهر مهری نیز از آن راه میگشت، گوهر شاد حکیم را نیز نزد خـــــود خواست، حکیم بنابر کبر سن و اینکه با سرعت نزد ملکه گــــوهر شاد می آمد، رفتارش ناموزون بود که موجب خنده او را فراهم کرد. او رو به مهری کرده پرسید؟ ... 

مهری ، فی البدیهه اظهار داشت: 

مـــــرا بــــا تو سر یاری نمــــانـده 

ســـــر مهر و وفـــــــاداری نمـانده 

ترا از ضعف و پیری قوت و زور 

چنانــکه پـــــای بــرداری نمــــانده

نمونه شعر مهری هروی در ادامه مطلب کلیک کنید 

عایشه درانی 
عایشه بنت یعقوب علیخان بار کزاهی ، شاعره بزرگ افغان در نیمه دوم قرن دوازدهم در کایل تولد یافته علوم متداوله آن عصر را از قبیل صرف و نحو ، معانی ، بیان ، تجوید و ادبیات را در محله ایکه بنام (محله توپچیها) شهرت داشت بپایان رسانید و بعمر بیست سالگی شروع به سرودن اشعار نمود. 
طوریکه روایت میکنند اولین شعر را در حضور تیمور شاه درانی در تعریف افق گلفام گفته است: 

شفق را لاله گون دیدم نماز شام در گردون مگرخورشید را کشتن که دارد دامن پرخون 

اشعار قسمت دوم دیوان قلمی عایشه مملو از احساسات تلخ و اندوه بار است و اکثر آن را در مرثیه پسر دلبند خود گفته . خود مادر داغدیده هشت سال دیگر زنده بود و در سنه 1235 در گذشت.
عایشه دارای دیوان مکملی که آنرا بتاریخ 26 رجب سنه 1232 تمام نموده است میباشد و خوشبختانه دیوان او از بین نرفته ، در سال 1305 هه به امر امیر عبدالرحمن خان بطبع رسید ه ولی دیوان مطبوع او با دیوان خطی بعضی اختلافات دارد. 
شاعری عايشه شامل سه مرحله است، نخست مرحله غزلسرايی و سال های جوانی که در عهد تيمور شاه درانی گذشت 
دوم مرحله سرايش شعرهايی با رنگ و بوی تصوف و عرفان است که مصادف با دوران جنگ های داخلی پسران تيمور شاه و حمله انگليس به افغانستان است. 
سومين مرحله نيز، شامل مرثيه سرايی های پس از شکست سلسله درانی ها در افغانستان می شود 

نمونه شعر این بانو در ادامه مطلب مراجعه کنید ...

شعری از شفیق اوبه تبار 

و گفت آخر به گوش من بتاریکی

چرا دنیا شده روشن بتاریکی

من از این مردمک ها شکوه دارم

 که تا کی این چنین دیدن بتاریکی

سیاووش را ندانم چه خیال است

که تازاند چنین توسن بتاریکی

منیژه بر سر چاه و امیدش

فتاده در غم بیژن زتاریکی

سکندر را بگو سودی ندارد

سپاهی را بخود بردن بتاریکی

ازین مرداب بیرحم ای نگون بخت

چی دیدی جز فرو رفتن بتاریکی

ندانم ارزشی دارد و یا خیر

که با وحشت غزل گفتن بتاریکی

سید محمد نبی عندلیب علوی

میخانـــه

فتـــــــــنه انگـــــزبـــــود مجــلس شــــاها نــــــهِ تـــــو

بهتــــراز کــعبــه بـــود گـوشـــــه ی میــخــانــــهِ تـــــو

سحـــــرِ نیسـت ، کــه از آیت عــشـقــت نـــــــرســـــد

بــه مـن از جــــام مـی وســـاغــــر و پــیمــــانـــــهِ تـــو

خـوش مجـلــــل تـــو نمــودی همــــه اطـــراف چمــــن

مـن غـــــــلا مـم بـــه غــــلام درِ کـــــا شـــانـــــهِ تـــو

عـــهـــد و پیمـــان بنمـــا ، تا کـه شـوی مــهــمــا نــم

عصــر گاهِ شــوم حـاضــــر ، بــه درِ خــــــانــــهِ تــــو

انـدر آن شب کـه تـــو حــــاکــم شوی وحـــــکم کنــــی

بــزنـم شــانـه ، بـــه آن کــا کل مسـتـــا نـــــهِ تـــــو

(عندلیبک) نکشــــد ســـــــر زهـــــدایـــات تــــو ، ای !

ســـر و جــــانـم بفــــــدای روخ جـــــانــــانــــهِ تـــــــو